ថាមពលវិជ្ជមាន និងអវិជ្ជមាន

អ្នកអាចសើចពេលអានដឹងថានៅក្នុងបុគ្គលម្នាក់ៗគឺប្រទាញប្រទង់ដោយថាមពលពីរគឺវិជ្ជមាន និងអវិជ្ជមាន ។ មួយគឺការរំងាប់នៃថាមពលអវិជ្ជមានដែលអូសទាញសឹងមិនអាចឃាត់បាននៃសភាវ:គតិនូវទោស: លោភ: និងតណ្ហា និងសេចក្តីលំអៀងនោះគឺថាមពលវិជ្ជមានដោយការសិក្សា ដោយការត្រិះរិះពិចារណាយល់ខុសត្រូវ ពីមនសិការ និងការប្តេជ្ញាចិត្តខ្ពស់ ។ មួយទៀតគឺថាមពលអវិជ្ជមាន ។ ដូចគ្នាហ្នឹងទម្លាប់ល្អ និងមិនល្អ ។ គេថាបុគ្គលឆាប់ស្រូបទម្លាប់មិនល្អឆាប់ជាង ស្រួលជាងដោយសាជាទម្លាប់ដែលមិនហត់គិត ហត់ពិចារណាហើយត្រូវនឹងសភាវ:គតិ និងចិត្តដែលលំអៀង និងទោស: លោភ: និងតណ្ហា ។ ឧទាហរណ៏ជាក់ស្តែងគឺសង្កេតមើលក្មេងៗ ឬយុវវ័យដែលបើមិនកំណត់សកម្មភាព និងមានពេលច្បាស់លាស់ ដូចជាចាប់រៀន តាមដានចូលសាលាឬមិនចូល ឬចំណាយពេលស្វែងយល់ជាមួយទេ ភាគច្រើនគឺតាមមិត្តភ័ក្រ្តព្រោះមិត្តភ័ក្រ្តនិយាយត្រូវចិត្ត យល់ចិត្ត ហើយសប្បាយចិត្តជាង ។ ដូចជាដាក់ឲ្យមានជម្រើសពីរដោយមិនចាប់បង្ខំដោយបុគ្គលមិនបានទទួលការហ្វឹកហ្វឺនពីវិន័យ និង ពីការទទួលខុសត្រូវ បុគ្គលនឹងជ្រើសយកផ្លូវដែលមិនមានសំពាធគឺជ្រើសរើសសភាវ:គតិ ការសប្បាយ ឬភាពដាច់បង្ហៀរ (wilderness) ។ ប្រាកដណាស់ថាមពលអវិជ្ជមាន ឬទម្លាប់មិនល្អមានកម្លាំងដូចជាដែលឆក់ ឬជម្ងឺឆ្លងយ៉ាងលឿន រីឯថាមពលវិជ្ជមាន ឬទម្លាប់ល្អទាមការហ្វឹកហ្វឺន ការអប់រំដោយយកចិត្តទុកដាក់ និងគុណភាពដូចជាពាក្យថា "តក់ៗពេញបំពេញ" ឬប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងដែលបែងចែកខុសត្រូវ និងបញ្ជាក់ពីទំណួលខុសត្រូវ មនសិការ និងវិជ្ជាជិវ:យ៉ាងម៉ឺងម៉ាត់ ហើយមជ្ឃដ្ឋានដែលសម្បូរបុគ្គលប្រកបដោយថាមពលណាមួយនឹងជា អ្នកកំណត់នូវល្បែង "ទំនោរសង្គម ផ្នត់គំនិត ឬភាពស៊ីវិល័យនៃសង្គមមួយ" ។

និយាយម្យ៉ាងទៀតក្នុងន័យទូលំទូលាយគឺបើសង្គមដូចជាដែកឆក់ដែលស្រូបទាញអ្នកឲ្យទទួលឥទ្ធិពលដោយដឹងខ្លួនឬមិនដឹងខ្លួន អ្នកជាញឹកញាប់ត្រូវតែរម្លឹកខ្លួនឯងថាអ្នកមានជម្រើសផ្ទាល់ខ្លួន ស្តាយ (Style) ឬរសជាតិដូចជារសជាតិនៃម៉ូត ឬម្ហូបអារហារផ្ទាល់ខ្លួន និងជាពិសេសអ្នកគួរតែសម្រេចចិត្តដោយខ្លួនឯងគឺការសម្រេចចិត្តដែលមានការទទួលខុសត្រូវ ។